Bafra Zembili; Kızılırmak Deltasında yetişen bir çeşit çayır otu kındıra ile mısır bitkisinin yelek de denilen dış yapraklarının birlikte örülmesi ile oluşturulan bir üründür. Elde edilen ürünler genellikle çanta (okul, pazar vb. amaçlı), sepet (çamaşır, ekmek, kispet taşıma vb.), bebek puseti, şapka, süs objesi ve hediyelik eşya olarak kullanılır.

   Hammaddenin Elde Edilmesi:

   Kındıra Otu: Kenarları keskin, ucu diken gibi olan, ince ve uzun yaprakları bulunan koyu renkteki kındıra otu zembilin en önemli hammaddesidir. Türkiye’de çok nadir olarak yetişen bu bitkinin en çok yetiştiği bölgelerden birisi de Bafra Ovası Kızılırmak Deltasıdır. Yetişme ve büyüme zamanı genellikle Mayıs ve Haziran aylarına denk gelmektedir.

   Büyümesini tamamlayan kındıra otu orakla biçilerek sulak alanın kenarındaki kumun üzerine serilir ve yaz güneşi altında kurutulur. Kurutma işlemi bir aylık zaman dilimi içinde güneşli gün sayısına denk gelecek şekilde tamamlanır. Kurutma işlemi tamamlanan kındıra otu ince uzun sert ve sararmış bir ot haline gelir. Bu otlar toplanarak rutubeti olmayan kapalı bir alanda üretim zamanı gelinceye kadar bekletilir. Burada bekletilmesinin nedeni Bafra Zembili’nin tamamlayıcı hammaddesi olan mısır yaprağını elde etmek için mısır hasadı zamanının beklenmesidir.

   Zembil örmek istenildiği zaman kuruyan kındıra otlarının kök kısımları kesilir, ince uç kısımları seçilerek ayrılır. Ayrılan kındıra otu yere serilir. Serpiştirme ve püskürtme yöntemiyle suyla ıslatılır. Otun fazla ıslatılmamasına ve yumuşamamasına dikkat edilir, biraz sert olmasına da özen gösterilir. Islatılarak yumuşatılmasının sebebi kuruyan kındıra otunun kenarlarının sert ve keskin olması dolayısıyla ip haline getirme ve örme aşamalarında ellere zarar vermesini engellemek içindir. Yumuşatılan kındıra otlarından kalınlıklarına göre üç veya dört adet alınır. Bunlar iki elin arasında yuvarlanır ve hem el arasında hem de kendi etrafında döndürülerek birbirine sarılır, bükümlü ip haline getirilir. Kındıra otlarının boyları aynı değildir, bu nedenle ip yapma işlemi sırasında ipin inceldiği yerde yeni kındıra otu eklenir.

   Mısır Yeleği (Yaprağı): Zembil yapımında kullanılan ikinci hammadde ise mısır koçanı ve tanelerini koruyan mısır yapraklarıdır. Yörede mısır bitkisinin hasadı Eylül ve Ekim aylarında yapılmaktadır. Hasat zamanı gelince mısır, kellesiyle birlikte koparılır ve dış kabuk kısmı sıyrılarak alınır. Yaprakları zembil yapımında kullanılacak mısırların dalında bir miktar kurumuş olması gerekir. Dalında kuruyan mısır koçanlarının rengi yeşilden sarımtırak renge dönüşür, dokusu da sertleşir. Mısır yaprakları soyulduktan sonra nispeten yumuşak olan iç kısımdaki 4-5 yaprak üretim aşamasında kullanılmak üzere ayıklanır ve biriktirilir. Bu yapraklar güneşli ve açık havada 1 hafta süreyle yere serilerek kurutulur. Yapraklar kuruduktan sonra kirletilmeden ve ıslatılmadan kapalı rutubetsiz bir alanda üretim aşamasına gelinceye kadar saklanır. Üretim döneminde de boyama işlemi yapılır. Orta boy bir kazana yaklaşık dört litre su ve çeşitli renklerde 10-15 gram doğal boya ya da kumaş boyası eklenir. Mısır yaprakları bu kazana atılır ve kazan içindeki renk yaprağa işleyene kadar kaynatılır. Böylece farklı renklerde mısır yaprakları elde edilir.

   Zembil Yapımı: Orta boy bir Bafra Zembili için gerekli malzemeler; 565 gr. temizlenmiş mısır yaprağı (yeleği), 105 gr. kındıra otu ve iğne vazifesi gören çelik teldir. Zembil; yere kurulan dikdörtgen şeklindeki tezgâha kındıra ipi veya mısır yapraklarından hazırlanan çözgüler arasından yine aynı malzeme ile hazırlanan atkıların bir alttan ve bir üstten geçirilmesiyle (dokuyarak) olabildiği gibi, mısır yapraklarının doğrudan örülmesi ile de üretilebilmektedir.

   İki-üç cm. eninde olacak şekilde kesilen mısır yeleği ıslatılarak yumuşatıldıktan sonra kındıra ipinin baş kısmından başlanarak ipin çevresine muntazam bir şekilde kaplanarak sarılır. İpin ucu (sarılan kısım) bükülür, yuvarlak halka haline gelecek şekilde kendi etrafında tekrar sarılır. İğne vazifesi gören çelik tele takılan mısır yaprakları delikli kındıra kısmından geçirilerek sepet sıkıştırılır. 8-10 cm. dolanan kındıra ipi içe bükülerek yuvarlak hale getirilir. Bu halkanın çevresi düğümler halinde sarılır. Her halkanın arasından sarılan mısır yaprağı iğneyle geçirilerek dolama işlemi sürdürülür. Bazen mısır yapraklarının inceliği değişebildiği için aynı bölgede ikinci kez dolama işlemi uygulanabilir. İki düğüm arasına da iki kez iğne batırılabilir. İpin kalınlığı veya inceliğine göre bir metrede ortalama 135-150 düğüm atılabilmektedir.

   Ortalama boyutta bir Bafra Zembili için toplam 2.450-2.500 arası ilmek atılır ve sepetin toplam ağırlığı 670-700 gr civarındadır. Bununla birlikte zembilin boyutu ve tasarımının değişmesine göre ilmek sayıları da değişebilmektedir.